HPV

Każda współżyjąca kobieta jest potencjalnie zagrożona wystąpieniem u niej nowotworu szyjki macicy rozwijającego się w następstwie infekcji onkogennym typem wirusa HPV (human papilloma virus). Wyróżnia się około 40 szczepów wirusa HPV, które przenoszą się drogą płciową przez śluzówkę narządów płciowych. Występują wsród nich typy onkogenne: typy wysokiego ryzyka onkologicznego oraz typy niskiego ryzyka onkologicznego. Przetrwałe zakażenie onkogennym typem HPV może doprowadzić do przedrakowych zmian śródnabłonkowych wysokiego stopnia (Cercical Intaephitelial Neoplasia - CIN) a następnie do wystąpienia raka szyjki macicy. Obecność onkogennego wirusa HPV wykryto doświadczalnie w 99 % wszystkich przebadanych na obecność wirusa przypadków wystąpienia raka szyjki macicy. Typy niskiego ryzyka wywołują liczne schorzenia i kłykciny kończyste narządów płciowych (inna nazwa kłykcin to brodawki zakażne) i okolic odbytu. Klykciny kończyste (czyli brodawki zakażne), pojawiają się od kilku tygodni do kilku miesięcy po kontakcie z osobą zakażoną. Zmiany te występują na zewnętrznych narządach płciowych - u kobiet na okolicy krocza i odbytu, u mężczyzn na członku. Niekiedy zmiany pojawiają się na śluzówce jamy ustnej. W przypadkach przewlekłego utrzymywania się zmian możliwe jest leczenie miejscowe – stosowanie roztworów leków antywirusowych, elektrokoagulacja, zamrażanie cieklym azotem. W przypadku zakażenia typami onkogennymi wirusa zakażenie przebiega bardzo długo bezobjawowo. Obecnie wyróżnia się kilkanaście typów wirusa, które mogą prowadzić do raka szyjki macicy. Zakażenie tymi typami może prowadzić do niekontrolowanych podziałów komórkowych nabłonka szyjki macicy, co może skończyć się powstaniem raka szyjki macicy. Najpowszechniejsze z nich to 8 typów o wysokim ryzyku onkogeniczności: HPV 16, 18, 31, 35, 39, 45, 51, i 52. Typy HPV 16 i 18 odpowiadają łącznie za 70 procent wszystkich przypadków raka szyjki macicy w Europie. Ocenia się, że znaczny procent populacji ludzkiej w ciągu swojego życia nieświadomie styka się z wirusem HPV. Wirus ten jest przenoszony przede wszystkim drogą płciową, jednak, w niektórych przypadkach może dojść do zakażenia także inną drogą. U wielu zarażonych osób wirus HPV znajduje się w fazie latencji czyli uśpienia, dzięki działaniu ukladu immunologicznego. U takich osób może dojść do usunięcia wirusa przez układ immunologiczny i samoistnego ustąpienia zakażenia. W pozostałej części przypadków u osób zarażonych dochodzi do przewlekłego, aktywnego zakażenia wirusem HPV, a w następstwie tego, w ciągu około kilku, do kilkunastu lat może dojść do powstania raka szyjki macicy.
Do określenia nosicielstwa wirusa HPV oraz określenia czy jest to typ o niskim czy wysokim ryzyku onkogennym służą testy HPV wykrywające obecność fragmentów DNA wirusa w szyjce macicy. Testy te z 100% pewnością mogą określić nie tylko obecność konkretnego serotypu wirusa (z podziałem na wirusy o wysokim i o niskim ryzyku onkogennym), ale także pozwalają oznaczyć dokładną ilość jego kopii w pobranej próbce. Na podstawie ilości kopii wirusa stwierdzonych w teście można wnioskować o skali ewentualnego zakażenia. Na rynku dostępnych jest obecnie wiele testów oznaczających różną liczbę serotypów wirusa HPV (od kilkunastu do kilkudziesięciu serotypów wirusa w teście). W roku 2007 na rynek polski wprowadzono 2 szczepionki przeciwko wirusowi HPV. Szczepionki te skierowe są przeciwko najpopularniejszym typom HPV wywołującym raka szyjki macicy (HPV 16 i 18). Badania kliniczne dowodzą, że szczepionka ma największą skuteczność, jeśli podaje się ją młodym kobietom, które jeszcze nie podjęły współżycia, a więc na pewno nie miały kontaktu z wirusem HPV.